Przestrzeń publiczna to bardzo pojemny termin. Obejmuje wszystkie miejsca powszechnie dostępne – w tym budynki administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, oświaty i szkolnictwa wyższego, nauki, wychowania, kultury, kultu religijnego, opieki zdrowotnej, społecznej i socjalnej, handlu, sportu, gastronomii, obsługi bankowej, turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie powietrznym, lądowym i wodnym, budynki biurowe i socjalne.

Pomocne normy

Wytyczne do projektowania naziemnych i podziemnych obiektów użyteczności publicznej określają normy prawne – podobnie jak w przypadku projektowania hotelowych łazienek czy recepcji  – o czym pisaliśmy we wcześniejszych wpisach na naszym blogu. Wytyczne prawne dla danego obiektu to lektura obowiązkowa przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac projektowych.

Szacowanie natężenia ruchu w nowo powstających przestrzeniach publicznych

Jaką skalę użytkową będzie miał budowany obiekt? Ile osób będzie z niego korzystać na co dzień i ile podczas szczytowego obłożenia? Które miejsca będą najintensywniej użytkowane?
Jeśli nowy obiekt ma zastąpić stary 1:1, wówczas przewidywania nie są zbyt trudne – można bowiem odnieść się do danych historycznych.
Sytuacja jest bardziej skomplikowana w przypadku obiektów całkiem nowych. Wówczas do inwestora należy zbadanie zapotrzebowania społecznego na funkcje oferowane przez dany obiekt oraz oszacowanie liczby jego użytkowników. Posadzki należy dobierać w zależności od spodziewanego natężenia ruchu.

Odporność na ścieranie – ważny parametr

Odporność na ścieranie płytek szkliwionych (oznaczana symbolem PEI wraz z klasą i liczbą obrotów obok), to jeden z kluczowych parametrów przy wyborze okładziny do każdej ogólnodostępnej przestrzeni publicznej. O tym oraz o innych istotnych wskaźnikach dla płytek ceramicznych pisaliśmy w styczniu w naszym Vademecum dla Architekta.

Im wyższe realne lub szacowane natężenie ruchu w danej przestrzeni (wewnątrz budynków lub na zewnątrz), tym lepszą odporność na ścieranie powinna mieć okładzina.

Dla przestrzeni o ekstremalnie dużym natężeniu ruchu najlepszym wyborem są gresowe płytki nieszkliwione (np. gres techniczny, tonalne płytki gresowe wykonane w technologii podwójnego zasypu lub wybrane płytki klinkierowe). Dzięki jednolitej strukturze płytek w całej masie, efekt stopniowego ścierania się ich powierzchni przez cały okres eksploatacyjny nie jest widoczny. Odporność tych płytek na ścieralność wgłębną ocenia się poddając je znormalizowanym badaniom (dokładniej opisanym w Vademecum dla Architekta).

Dla przestrzeni o ciągłym, dużym (i bardzo dużym) natężeniu ruchu pieszego, z pewną ilością nanoszonych substancji ścierających, można zastosować gresowe płytki szkliwione o wysokich parametrach odporności na ścieranie:

  • Klasa PEI 5 (liczba obrotów powyżej 12000), będzie dobra na pokrycie podłóg podlegających nasilonemu, ciągłemu ruchowi pieszemu, z pewnymi ilościami rysujących zabrudzeń, w ekstremalnych warunkach – np. w masowo odwiedzanych centrach handlowych, lotniskach, holach hotelowych, zastosowaniach przemysłowych i jako chodniki publiczne.
  • Klasa PEI 4 (liczba obrotów 2100, 6000 i 12000), wystarczy jako pokrycie podłóg, gdzie zazwyczaj chodzi się z pewną ilością rysujących zabrudzeń – np. w strefach wejściowych, kuchniach przemysłowych, hotelach, wystawach i salonach sprzedaży.

Efekt wycierania powierzchni w każdym przypadku należy minimalizować poprzez zabezpieczanie stref wejściowych specjalnymi wycieraczkami, a także częste, systematyczne czyszczenie posadzek.

Stabilne i równe

Niezależnie od stopnia natężenia ruchu, każda posadzka w miejscu publicznym musi być stabilna i równa.
Jeśli chodzi o pierwszy z tych parametrów – tu spore znaczenie ma fachowe położenie okładziny ceramicznej, zgodne ze sztuką budowlaną. Błędy wykonawcze mogą bowiem skutkować obniżeniem trwałości użytkowej, odspajaniem się płytek od podłoża (a co za tym idzie – niestabilnością posadzki), a także mechanicznymi uszkodzeniami. Równe położenie okładziny zabezpiecza użytkowników przed potknięciem się o wystające krawędzie. Wszelkie nierówności i zagłębienia są bardzo niemile widziane również przez kobiety noszące szpilki – dlatego odradzamy okładziny o nierównej powierzchni (takie jak np. kostka brukowa z głęboko osadzonymi spoinami).

Nieśliskie – parametr antypoślizgowości

Dobra przyczepność to kolejny warunek bezpiecznego użytkowania posadzek. Antypoślizgowość płytek, oznaczana symbolem R (wraz z liczbą obok), powinna zabezpieczać użytkowników przed poślizgiem – również w miejscach, gdzie stale lub czasowo pojawia się woda czy wilgoć (powierzchnie mokre z zasady są bardziej śliskie od suchych).
Wszystkie strefy wejściowe do budynków użyteczności publicznej, powinny być zabezpieczone wycieraczkami, zbierającymi wilgoć (deszcz, śnieg, błoto) z obuwia użytkowników, a także płytkami ceramicznymi o wysokich parametrach antypoślizgowości (od R11 do R13).

Czyste płytki

Łatwość utrzymania posadzek w czystości to jedna z głównych potrzeb inwestorów. Im większe jest natężenie ruchu w danym obiekcie, tym mniej skomplikowane i czasochłonne powinny być zabiegi gwarantujące utrzymanie porządku.
Duże powierzchnie handlowe, lotniska, budynki sportowe i przemysłowe, najczęściej korzystają z maszynowego wsparcia w utrzymaniu porządku.
Wybrana dla nich posadzka ceramiczna powinna zatem wytrzymać zarówno nacisk maszyny, jak i wieloletnie, bardzo częste zabiegi czyszczące, polegające na mechanicznym ścieraniu, myciu i zbieraniu brudu.
Dla tego rodzaju obiektów, użytkowanych masowo, rekomendujemy stosowanie nieszkliwionych płytek gresowych (dla których określana jest ścieralność wgłębna). Najefektowniejsze będą tonalne płytki wykonane w technologii podwójnego zasypu, gwarantujące z jednej strony długowieczność bez widocznych śladów zużycia powierzchni, a z drugiej – niesłabnące walory estetyczne dzięki unikalności wyglądu każdej z płytek.

Efektowna ceramika

Poza wszystkimi opisanymi wyżej cechami, płytki ceramiczne powinny być też efektowne pod względem wizualnym. Efekt „wow” można osiągnąć samym wzorem płytek, ciekawymi ich połączeniami – a nawet poprzez zabiegi brandingowe – np. umieszczanie znaków firmowych, precyzyjnie wycinanych z płytek o różnych barwach, w technologii water-jet.

Jak odpowiednio ułożyć płytki na schodach?

Schody są niezbędne w każdym wielokondygnacyjnym budynku użyteczności publicznej. Nawet jeśli przewidziane są windy, budynki muszą posiadać możliwość pieszego przemieszczania się między poziomami. To również dodatkowe zabezpieczenie związane np. z ewentualnym zagrożeniem pożarowym.

Żaden parametr schodów w budownictwie służącym ogółowi społeczeństwa nie jest obojętny. Liczba stopni w jednym biegu schodów stałych, minimalna szerokość użytkowa biegu i spocznika, maksymalna wysokość i głębokość stopni, rodzaj zakończenia schodowego stopnia – wszystkie te parametry należy uwzględnić zawczasu, zależnie od projektowanego miejsca. Inne bowiem są wymagania dla żłobków i przedszkoli, inne dla budynków opieki zdrowotnej, a jeszcze inne dla pozostałych obiektów użyteczności publicznej.
Podobnie trzeba wziąć pod uwagę łączną szerokość biegów i spoczników w klatkach stanowiących drogę ewakuacyjną, obliczając je proporcjonalnie do liczby osób mogących przebywać jednocześnie na kondygnacji o najliczniejszym obłożeniu.
Dokładne dane nt. parametrów schodowych można znaleźć np. tutaj.

Jeśli zadaniem architekta jest już tylko dobór odpowiednich płytek schodowych, wówczas koniecznie trzeba wziąć pod uwagę przede wszystkim stopień ich odporności na poślizg. Kwestie estetyczne i higieniczne również są ważne, jednak w hierarchii z tymi dotyczącymi bezpieczeństwa, schodzą na kolejny plan.

Ruch pieszy czy również kołowy?

Projektując posadzki w obiektach dostępnych ogółowi społeczeństwa, musimy wziąć pod uwagę, jak często będą pojawiać się tam osoby na wózkach inwalidzkich. Czy w celach technicznych będą tam używane segwaye (jednoosobowe pojazdy dwukołowe z napędem elektrycznym), wózki widłowe, a może nawet samochody osobowe?

Okładzina ceramiczna musi wytrzymać nacisk każdego z tych pojazdów, nie tracąc walorów wizualnych i użytkowych.
Tu również bardzo istotne będą parametry odporności płytek na ścieranie, na zginanie (siła łamiąca), a także odporność na plamienie.

Przestrzenie biurowe mniej wymagające

Posadzki w pomieszczeniach biurowych są znacznie mniej wymagające. Strefy wejściowe do biurowców zbierają większość zabrudzeń z drobinami ścierającymi. W gabinetach, pokojach biurowych i strefach open-space panuje również zdecydowanie mniejsze natężenie ruchu, można tam zatem zastosować płytki ceramiczne o mniej wyśrubowanych parametrach. Wystarczą płytki szkliwione o parametrze PEI 3/1500, 4/2100. O modnych, drewnopodobnych płytkach do biura pisaliśmy na naszym blogu w grudniu 2017 r. https://www.paradyz.com/blog/drewniana-podloga-zalety-plytek-drewnopodobnych/.

Przestrzeń publiczna dostępna dla osób z dysfunkcjami

Uwzględnianie potrzeb osób z dysfunkcjami, to projektowanie umożliwiające tym osobom samodzielne, satysfakcjonujące i komfortowe korzystanie z przestrzeni ogólnodostępnych.

Dobór płytek ceramicznych spełniających potrzeby osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, musi uwzględniać zarówno równość i stabilność posadzki, jak i ciężar osoby z wózkiem, nacisk wywierany na powierzchnię posadzki (siła łamiąca / odporność na zginanie), antypoślizgowość, a także dodatkowe narażenie na ścieranie powierzchni płytek.

W każdym budynku użyteczności publicznej, pomieszczenia ogólnodostępne o zróżnicowanych poziomach podłogi, muszą być przystosowane do ruchu osób niepełnosprawnych – w tym celu najczęściej stosuje się specjalne pochylnie (one również mogą być wyłożone płytkami ceramicznymi o dobrej przyczepności).

Szerokości ciągów komunikacyjnych dostosowanych do przemieszczania się osób korzystających z wózków inwalidzkich są następujące:

  • 120 cm – tyle wystarczy, by swobodnie przejechał wózek (jednak uniemożliwia to jego zawrócenie czy manewr mijania z osobą poruszającą się normalnie).
  • 150 cm – minimalna szerokość dojścia do budynku użyteczności publicznej, określona rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Szerokość 150 umożliwia swobodne mijanie się osoby na wózku z osobą bez dysfunkcji ruchowych oraz manewr zawracania wózka.
  • 180 cm – szerokość umożliwiająca mijanie się zarówno dwóch niepełnosprawnych osób na wózkach, jak i dwóch wózków dziecięcych.

Dla zapewnienia swobodnego przemieszczania się ludzi, ciągi komunikacyjne nie mogą być ograniczane żadnymi przeszkodami (takimi np. jak kosze na śmieci czy dekoracje).

Szczegółowe wytyczne do projektowania ciągów komunikacyjnych dla osób niepełnosprawnych ruchowo można znaleźć m.in. tutaj.

W przypadku osób z dysfunkcjami psychicznymi, ogromnie ważna jest jednoznaczność – tu wygląd podłogi wyraźnie musi kontrastować z wyglądem ścian, by nie zakłócać pracy błędnika i nie wywoływać niepożądanych reakcji psychofizycznych.

Wskazówki praktyczne przy projektowaniu ciągów komunikacyjnych

1. Wielkość

Wielkość płytki ma znaczenie. Zależnie od szerokości ciągu komunikacyjnego, dla jakiego musimy zapewnić trwałą, bezpieczną w użytkowaniu i łatwą do utrzymania w czystości okładzinę, warto wybrać takie wielkości płytek, które będą porządkować przestrzeń, jasno informując np. o kierunku ciągu komunikacyjnego.
Dla ciągów o szerokości 150 cm, dobrym (i efektownym wizualnie) rozwiązaniem będą płytki o szerokości 75 cm lub np. kombinacja pasów płytek o szerokości 60 cm, rozdzielonych pasem płytek 30 cm.
Im mniej brzydkich cięć, tym lepiej będzie prezentować się posadzka, sprzyjając ogólnemu wrażeniu schludności i ładu.

2. Barwa

Barwy oddziałują na ludzi na poziomie nie tylko świadomym, ale i poza-świadomym.
Optymalny dobór barw dla posadzek w obiektach użyteczności publicznej to niejednokrotnie kompromis między wizją architekta a względami użytkowymi.
Posadzki muszą być spójne z resztą przestrzeni publicznej, a jednocześnie praktyczne i łatwe do utrzymania w czystości. Pierwsze ślady brudu nie powinny być na nich eksponowane, a wprost przeciwnie – skutecznie maskowane.

3. Kompletność systemu

Warto wybierać kolekcje płytek ceramicznych z cokołami i systemowymi rozwiązaniami schodowymi. Dzięki tym elementom zapewniamy spójność projektowanym przestrzeniom.

PODSUMOWANIE:

  • Sposób organizacji przestrzeni publicznych regulują odpowiednie przepisy, które należy respektować w projektach architektonicznych.
  • Odporność na ścieranie (PEI) lub odporność na ścieralność wgłębną to najważniejsze parametry, jakie należy wziąć pod uwagę podczas projektowania ogólnodostępnych przestrzeni wewnątrz i na zewnątrz budynków.
  • Im wyższa klasa PEI, tym większe natężenie ruchu wytrzyma posadzka.
  • W ekstremalnych warunkach, dla przestrzeni o ciągłym, nasilonym ruchu, warto wybrać gresowe płytki nieszkliwione (gres techniczny lub tonalne płytki gresowe wykonane w technologii podwójnego zasypu).
  • Stabilność posadzki, równość powierzchni oraz łatwość utrzymania w czystości to kolejne kluczowe kryteria przy wyborze okładziny ceramicznej.
  • Schody i pochylnie powinny być wyłożone płytkami o dobrej przyczepności i estetycznie wykończone (np. cokołami, stopnicami narożnymi).
  • Jeśli przestrzeń publiczną oprócz pieszych będą wykorzystywać kołowe środki transportu (wózki dziecięce i inwalidzkie, rowery, rolki, segwaye, samochody akumulatorowe lub spalinowe), wówczas należy wziąć pod uwagę zarówno obciążenia masy, jak i dodatkową ilość brudu i substancji ścierających, nanoszonych z bieżników kół.
  • Przestrzenie użyteczności publicznej powinny być przyjazne wszystkim użytkownikom, niezależnie od wieku, zdrowia i stopnia sprawności – dlatego zawczasu należy uwzględnić potrzeby seniorów oraz osób z dysfunkcjami.
  • Podczas projektowania warto kierować się względami praktycznymi, związanymi z wyborem kolekcji płytek ceramicznych o określonych formatach, barwach i z kompletnym systemem schodowym.
Ceramika Paradyż